Tự do

 May mắn được biết danh tác giả và tiếp xúc với cuốn sách được coi là tâm đắc của triết gia trẻ tuổi Alexandre Jollien. Cũng như ông và nhiều độc giả, tôi hăm hở đi tìm lời giải đáp cho chính bản thân mình qua vài trích đoạn được trích trong tác phẩm mang tên  « Xây dựng chính mình» (La construction de soi), được xuất bản gần đây. Tuy còn trẻ tuổi nhưng ông đã cống hiến rất nhiều cho nền văn và triết học Thụy Sĩ hiện đại. Có những từ ngữ hay ý tưởng buộc tôi phải trầm ngâm, đặc biệt hai chữ «Tự do», gợi tôi nhiều suy tư cũng như một chút tò mò về đề tài cũng có thể gọi là muôn thuở này. Chắc hẳn, nó giữ một vai trò to lớn và mang giá trị bất biến trong cuộc sống đầy biến động của chúng ta. Vốn là một đề tài thu hút sự quan tâm, chú ý cũng như tìm tòi, nghiên cứu của con người trải qua nhiều thế hệ, điển hình là các nhà triết học những chuyên gia luôn mong muốn khám phá chân lý, nguồn gốc, nguyên lý cuộc sống hay nghiên cứu những vấn đề nhân sinh mà khoa học không thể lý giải được.

Cá nhân tôi nghĩ rằng từ lúc cất tiếng khóc chào đời, mỗi người đã mang trong mình sự tự do dù lớn hay nhỏ. Quả thực, khó giải thích được nhưng ít nhất giúp chúng ta quy hướng về cội nguồn đồng thời nên hiểu rằng tự do hiện hữu trong mỗi chúng ta. Nhiều người trong chúng ta khẳng định rằng : Tôi có quyền làm những gì tôi muốn theo ý thích của tôi, nghĩa là tôi tự do, có người tìm mọi cách để thỏa mãn nhu cầu của mình ngay tức khắc và để chứng tỏ mình là người tự do. Tôi hoàn  toàn đồng ý với Alexandre Jollien, có lẽ đây là một sự lầm tưởng không đáng có bởi họ chỉ làm theo cái thúc đẩy của quyền lợi, có thể họ thành công thấy rõ nhưng tận sâu thẳm cõi lòng, liệu họ có thực sự hạnh phúc và bình an hay không ? Họ không chấp nhận  bị điều khiển hoặc lãnh đạo bởi người khác. Chính bản thân tôi cũng vậy, không ít lần rơi vào tình trạng hụt hẫng, bế tắc, tưởng chừng như bất lực nên nghĩ rằng mình thiếu tự do. Nhất là những lúc phải trực diện với những thất vọng hay thất bại dù lớn dù bé và nếu vượt qua được thì đó là một sự thành công đáng kể. Đây là những bức tường phiền não bắt chính mình phải vượt qua. Cũng có khi tôi nghĩ rằng có tự do là có tất cả. Về mặt lý thuyết chủ quan, dường như là đúng nhưng nhìn từ khía cạnh thực tế khách quan, hoàn toàn không phải như vậy. Bởi lẽ, tự do hẳn mang lại cho con người niềm vui và hạnh phúc nhưng cũng có thể là tác nhân gây ra nhưng bất hạnh, thậm chí là những hậu quả thực sự bi đát khó lường trước.

Sống những ngày khi mà cách đây không lâu chính phủ Pháp dự tính ban hành bộ luật mới về tự do hôn nhân đồng giới, đáp ứng nhu cầu mong mỏi của những số phận kém may mắn trong xã hội ; quyết định này gây xôn xao dư luận, trở thành đề tài nóng bỏng trên các phương tiện truyền thông đại chúng, thu hút sự quan tâm đông đảo người dân Pháp nói riêng cũng như cộng đồng quốc tế nói chung. Nơi đây đã diễn ra các cuộc biểu tình lớn nhỏ chống lại sắc lệnh này. Để đưa đến kết luận cuối cùng, hoàn toàn không phải là việc dễ dàng, bởi vậy cho đến nay vẫn chưa dứt khoát. Đây là yếu tố gây tranh cãi cực độ cũng như làm nhức óc các nhà chức trách Pháp thời điểm này. Sự kiện này khiến mỗi người thực sự đối mặt với câu hỏi hóc búa về quyền tự do. Đại đa số người Công giáo phản đối gay gắt nghị quyết này của Chính phủ. Tự ý thức trách nhiệm của một người công dân sống trong xã hội cũng như một con chiên giữa lòng Giáo hội, tôi cũng tự cố tìm lời giải đáp cho mình xét theo phương diện chủ quan cũng như khách quan để lý giải cho câu hỏi thực sự gai góc, nan giải này. Vấn đề này ít nhiều liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến truyền thống, văn hóa, nền tảng tôn giáo cũng như vấn đề con cái thế hệ sau này.

Ai cũng biết chúng ta cần tôn trọng quyền tự do của con người, nhu cầu, ước muốn cũng như nhân phẩm, là điều hết sức cơ bản và tất yếu nhưng cũng không thể thiếu được những hạn chế và nguyên tắc, có những thứ tự lực con người không thể thực hiện được, làm được điều này quả thực không đơn giản chút nào, mà chỉ có Đấng Toàn năng vô biên mới làm được mọi sự. Hàng ngày phải đối mặt với thiên tai, chiến tranh, khủng bố, thất nghiệp, đói khát vật chất cũng như tinh thần. Sống trong môi trường xã hội như vậy thử hỏi làm sao người ta có tự do ? Nhưng đây  cũng chỉ là câu hỏi mang tính vật chất, chủ quan, đặt dưới nhãn quan của con người. Thực tế cho thấy đại đa số người đời cứ lo đi tìm miếng cơm, manh áo, tích góp của cải, theo đuổi công danh, hưởng thụ cuộc sống xa xỉ, vô tình con người trở nên công cụ lao động, trở thành nô lệ của vật chất, phù vân lúc  nào không hay.

Tự do gắn liền với lịch sử hình thành và phát triển của con người từ thuở khai  thiên lập địa. Tự do không phải là một thuật ngữ xa lạ mà như có người nói nó gắn liền với con người như một công cụ để tồn tại, sống và phát triển. Lịch sử có thể chứng minh điều này. Ngay từ thuở sơ khai Thiên Chúa đã cho con người tự do, cụ thể là quyền làm chủ, cai quản vũ trụ mà Ngài đã dựng nên. Chính vì vậy mỗi người chúng ta phải làm sao để biết cách sử dụng chừng mực, đúng đắn. Tự do là ước vọng sâu thẳm của con người, lý lẽ và lý tưởng của biết bao thế hệ từ trước tới nay. Cần ý thức giá trị, giới hạn cũng như xuất xứ và cách sử dụng, điều này quan trọng gấp bội. Và một điều quan trọng hơn nữa, tự do là Ân sủng của Thiên Chúa ban tặng cho con cái Ngài. Ước vọng sâu thẳm và ý hướng nội tâm quyết định tự do hay nô lệ của mỗi người. Trong thực tế, có những người đói rách cùng cực nhưng trong thâm tâm họ hoan lạc và bình an thực sự. Nhìn từ lăng kính phi vật chất họ là những kẻ giàu sang. Có người trong số đó chia sẻ rằng, nếu có điểm chuẩn thước đo cho sự tự do thì chắc chắn họ đạt số điểm tuyệt đối. Nghe thật nực cười nhưng cũng có lý.

Những ngày gần đây, cả thế giới bàng hoàng và bình luận xôn xao khi nhận được tin Đức Thánh Cha Bênêđictô thứ XVI công bố thoái vị. Đâu đó khắp nơi không ngớt lời bàn tán, người ca ngợi, kẻ chê bai. Vấn đề này có lẽ không được đưa lên bàn cân não như quyết định của Tổng Thống Pháp về quyền tự do kết hôn đồng giới nhưng như lời chia sẻ sâu sắc của Đức Thánh Cha, câu nói ấy chân thành và cao cả dường bao, khiến nhiều người tự chất vấn và suy nghĩ một cách nghiêm túc. Lựa chọn trong sự tự do cũng là một yếu tố hết sức quan trọng và thiết yếu trong cuộc sống ; thực tế đòi hỏi chúng ta, khi đứng trước sự lựa chọn, cần phải suy nghĩ, cân nhắc kỹ lưỡng và phân định rõ rệt. Có thể nói đó là sự đấu tranh nội tâm. Điều này cho thấy tự do cho con người quyền quyết định chọn lựa, nếu ai đã đọc cuốn Youcat món quà mà Đức Thánh Cha dành tặng cho giới trẻ hoàn vũ tại Đại hội Giới trẻ thế giới năm 2011 ở Madrid, thủ đô Tây Ban Nha, sẽ hiểu rõ hơn về cụm từ “Tự do đích thực” cũng như sự vô giá của nó. Lần này, vị Mục tử đáng kính của chúng ta đã quyết định lựa chọn trong sự tự do tuyệt đối như lời Ngài bày tỏ. Nhờ có thêm biến cố này tôi đã phần nào tìm ra lời giải đáp cho mình và nó kéo tôi ra khỏi vũng lầy bế tắc. Qua lời công bố và chia sẻ cộng với chặng đường tận hiến cho Chúa và một lòng phục vụ Giáo hội, cho thấy Ngài luôn trung kiên và đặt niềm xác tín tuyệt đối nơi Thiên Chúa, Ngài luôn bám chặt và lấy điểm tựa cốt lõi là Đức Giêsu Kitô, nhờ lời bầu cử của Mẹ Maria, Mẹ Giáo hội cùng toàn thể chư Thánh trên Thiên quốc.  Hơn nữa, qua đây mỗi người còn nhận thấy trong đó sự khôn ngoan cũng như tinh thần khiêm hạ của Ngài. Qua đó, nếu nhạy bén một chút, ai cũng thấy được trách nhiệm cao cả của Ngài. Chặng đường sống, hy sinh phục vụ hẳn Ngài đã gặp biết bao chông gai, thử thách và khổ đau về mặt thể lý cũng như tinh thần nhưng người cha yêu quý của chúng ta luôn theo gương mẫu của Chúa Kitô và ắt hẳn đây cũng là gương mẫu mực cho mỗi người Kitô hữu trên con đường bước theo Đức Kitô. Dù tuổi cao, sức yếu nhưng trong Ngài vẫn ẩn chứa một sức sống tiềm tàng, mãnh liệt. Ngài đã mở lòng ra, thanh thản đón nhận tất cả theo Thánh ý Chúa. Quyết định lui về ẩn tu của Ngài gây xúc động bao người, chỉ ra rằng Giáo hội luôn coi trọng việc cầu nguyện và chiêm niệm và khiến chúng ta càng tin tưởng, cậy trông hơn nữa vào sức mạnh phi thường của lời cầu nguyện. Khắp hoàn cầu, mọi ánh mắt đang đổ dồn về Tòa Thánh Vatican cho đến ngày Hội Thánh tuyển chọn được vị tân Giáo hoàng. Giáo hội lại một lần nữa đứng trước sự lựa chọn.

Vì tất cả những lẽ trên, hiểu được giá trị sự tự do đích thực và biết cách sử dụng triệt để, khắc sâu những giá trị ấy trong lòng, là tác nhân cần thiết để khơi dậy những giá trị tinh thần và làm hành trang cho công cuộc khám phá kho tàng Đức tin và hạnh phúc chân thật trong tin yêu. Trong tâm tình Mùa Chay Thánh, Mùa mà Giáo hội mời gọi mỗi Kitô Hữu ngoài việc ăn chay, hãm mình, đền tội, đây còn là cơ hội để chúng ta nhìn lại bản thân mình, ý thức thân phận yếu đuối, mỏng giòn của phàm nhân trên con đường thập giá mỗi ngày và tự hoàn thiện mình hơn. Nhờ vào lòng thương xót vô biên của Thiên Chúa, xin Ngài giải thoát chúng ta khỏi ách nộ lệ tội lỗi.

Lạy Chúa, xin ban Thần khí Chúa xuống soi sáng cho chúng con để mỗi người chúng con luôn vượt thắng mọi sự, cũng trong tâm tình này, xin dâng lên  Chúa những vị Mục tử, những người đại diện Chúa lèo lái con thuyền Giáo hội về bến quê trời vinh hiển.

Phương Thúy, thỉnh sinh OA